برای کسب فضایل اخلاقی چه راهی وجود دارد؟

کسی طالب کسب فضایل اخلاقی و صفات پسندیده باشد باید راه خودسازی و تزکیه نفس را در پیش گیرد. براى خودسازى، عالمان و فقیهان، عرفا به تناسب دیدگاه هاى خود، راه هایى ارائه نموده اند، که همه در هدف اشتراک دارند و آن این که باید نَفْس تهذیب شود و سیر الى اللّه کند.

از دیدگاه امام خمینى (ره) اولین قدم براى تهذیب نفس، تفکر است، و تفکر عبارت است از آن که انسان لااقل در هرشبانه و روز مقدارى ـ حتى اگر کم باشد ـ فکر کند.[۱]
دومین قدم براى خود سازى ـ از دیدگاه امام ره ـ عزم و تصمیم انجام واجبات و ترک محرمات و جبران آن چه در گذشته از واجبات ترک شده است ،مى باشد.[۲]
امام در قدم هاى بعدى: مشارطه و مراقبه و محاسبه را پیشنهاد مى فرمایند. مشارطه آن است که در ابتداى هر روز با خود شرط کند و عهد و پیمان ببندد بر خلاف دستورهاى الهى و دین مقدس گام بر ندارد.

مراقبه، آن است که در تمام ساعات شبانه و روز مراقب و مواظب باشد بر خلاف شرط و پیمانى که بسته ,گام بر ندارد, چون یکى از نشانه هاى مؤمن این است که رعایت عهد و پیمان خود بنماید.
«وَ الَّذینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ؛[مومنون/۸] و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت مى ‏کنند»

محاسبه، آن است که در پایان هر روز بنشیند و حساب کند چقدر به عهد خود وفا کرده است. اگر دید کاملاًموفق بوده و انحراف و کوتاهى نداشته است، از این بابت خدا را شکر کند. در غیر این صورت غصه بخورد وناراحت شود و از خداوند عذر خواهى کند، چون خداوندِ بزرگ به همهء کارها و اعمالى که به صورت آشکار وپنهانى انجام مى گیرد، آگاهى دارد. فکر نکند اگر گاهى بر خلاف شرط و عهد خود عمل کند، خداوند اطلاع ندارد.

بعضى این را نیز اضافه مى کنند که اگر بر خلاف عهد خود گام برداشت، خود را سرزنش و ملامت نماید و براى خود جریمه بنویسد، مثلاً بگوید: اگر یک بار بر خلاف شرطم عمل کنم، یک روزیا چند روز روزه بگیرم، یا چند تومان به فقیر بدهم و یا فلان عمل خوب را براى رضاى خدا انجام بدهم.

همچنین انتخاب هم نشین خوب بسیار مناسب است. از طریق هم نشینی با شخصی که دارای فضائل است و سعی در تقلید رفتار او می توانیم خلق حسنه در خود ایجاد کنیم .و دارای فضائل گردیم.
علاوه بر اینکه باید سعی کنیم مدتی هرچند با سختی و تکلف الگوی رفتاری مورد نظر را در پیش گیریم که در این صورت آن رفتار در ما ملکه شده از آن پس بدون نیاز به یادآوری و مراقبت از ما بروز خواهد کرد.
البته تخلق به یک فضیلت امری تدریجی است و به مرور زمان در انسان تقویت میشود.

پی نوشتها:
[۱]. چهل حدیث، ص ۱.
[۲]. همان، ص .۷

آثار ترک نماز در دنیا، قیامت (بر اساس روایتی از پیامبر)

حضرت فاطمه ی زهرا (س) از پدر گرامی خویش می پرسد: چه بلا و مصیبتی است برای زنان و مردانی که نماز را سبک می شمارند ؟ حضرت فرمود: هر کس نماز را سبک بشمارد دچار پانزده بلا می شود: شش بلا در دنیا و سه بلا هنگام مرگ و سه بلا در قبر و سه بلا و عقوبت هنگامی که از قبر بیرون می آید؛

 اما انچه که در دنیا به آن دچار می شود: 
« فالاولی، یرفع الله البرکه من عمره، و یرفع الله البرکه من رزقه و یمحوالله عزوجل سیماء الصالحین من وجهه و کل عمل یعمله لا یوجر علیه و لا یرتفع دعاؤه الی السماء و السادسه لیس له حظ فی دعاء الصالحین؛ 
پس اول آن که خداوند برکت از عمر او برمی دارد و برکت از رزق او دور می کند و خداوند عزوجل سیمای صالحان را از چهره اش می برد و هر عملی که انجام می دهد، اجری نمی یابد و دعایش به آسمان نمی رود و ششم آن که از دعای صالحان بهره ای نخواهد داشت. 

و اما آنچه که به هنگام مرگ به آن دچار می شود:
فاولهم انه یموت ذلیلا و الثانیه یموت جائعا و الثالثه یموت عطشا فلو سقی من أنهار الدنیا کلها لم یرو عطشه؛
پس اول آن که ذلیل می میرد و دوم این که گرسنه می میرد و سوم آن که تشنه می میرد، پس اگر از همه ی جوی های آب دنیا به او آب داده شود، عطش او رفع نمی شود. 

و آنچه که در قبر دچارش می شود:
فاولهن یوکل الله له ملکا یزعجه فی قبره و الثانیه یضیق علیه قبره و الثالثه تکون الظلمه فی قبره؛ 
پس اول این که خداوند در قبرش ملکی می گمارد که آزارش دهد و دوم این که قبرش بر او تنگ می گردد و سوم آن که در قبر او ظلمت و تاریکی حاکم می شود. 

و اما آنچه که در قیامت هنگام برخاستن از قبر به آن دچار می شود:
فاولهن ان یوکل الله به ملکا یسحبه علی وجهه و الخلایق ینظرون الیه و الثانیه یحاسب حسابا شدیدا و الثالثه لا ینظر الله الیه و لا یزکیه و له عذاب الیم؛ (بحارالانوار، ج 80، ص 17.)
پس اول آن که ملکی بر او می گمارد که او را با صورت بر زمین بکشد، در حالی که خلایق به او نگاه می کنند و دوم آن که بسیار سخت کارش محاسبه می شود و سوم آن که خداوند به او نظر رحمت نمی کند و پاکش نمی نماید و او را عذابی بزرگ خواهد بود. »

چگونه یک شخص بی نماز را به نماز دعوت کنیم؟

دعوت به نماز، امر به معروفی است که ستون و اساس دین را هدف خود قرار داده است و برای انجام آن باید بدانید که: وقتی شما بر بالای یک بلندی ایستاده اید و منظره ای بسیار باشکوه می بینید، توصیف این منظره برای دوستان که در پایین ایستاده، او را مانند شما به وجد نمی آورد. باید دست او را بگیرید و بالا ببرید، تا او نیز ببیند و بعد می فهمد آنچه را که شما فهمیده بودید. بنابراین باید زاویه نگاه یک مومن نماز خوان را برای کسی که تارک نماز است، ایجاد کنید.

کسی که نماز نمی خواند، به جایگاه خود در هستی توجه ندارد و اگر سخنی از ایمان و خدا می گوید، بیش تر لقلقه زبانی اوست. و الا این شخص یا مرگ را پوسیده شدن و تمام شدن می داند، که با این نگاه پوچی به او هجوم می آورد و از زندگی ساقط می شود. یا اینکه حقیقت را می یابد و با دیدن زندگی جاودان، ترک نماز، در نظرش یک بلاهت محض خواهد بود.
البته می توان با زاویه دید محدود این انسان ها، همراه شد و سخنانی در حد خودشان گفت! از این کلام به شدت در سطح پایین که  خواص نماز در سلامت جسم را بیان کنید. تا اینکه اثرات نماز در آرامش معنوی و روحی را بشمارید.

اما حقیقت بسیار فراتر از این امور است. آیت الله دستغیب در ابتدای کتاب گناهان کبیره خود، مثال زیبایی دارند و آن اینکه فرض کنید در زمان قدیم با کاروانی عازم مسافرت هستید. در یکی از کاروانسراها، راهنمای کاروان را می بینید که بسیار نگران و شدیدا در جنب و جوش است. به این دلیل که تا منزل بعدی راه سختی در پیش دارید و باید حسابی خود را مهیا کنید و آب بردارید و ... حال شما چگونه خواهد شد؟ ایا بی تفاوت می نشینید و او را نگاه میکنید؟

حال ما در مسیر سیر به سمت قیامت قرار گرفته ایم و خواه ناخواه این مسیر را می پیماییم. راهنمای این کاروان کسی مانند امیرالمومنین(ع) است که می فرماید: «لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ یَقِینا؛[۱] اگر تمام پرده های غیب کنار روند، بر یقین من افزوده نمی شود.» و همین ایشان است که با آن همه عبادت و فضیلت، چنان در محراب می گرید و می نالد که تمام صورتش خیس شده و می گوید: «آهِ آهِ مِنْ قِلَّةِ الزَّادِ وَ بُعْدِ السَّفَرِ وَ وَحْشَةِ الطَّرِیقِ وَ عِظَمِ الْمَوْرِدِ؛[۲] آه آه از کمى توشه و دورى راه و درازى سفر و سختى ورودگاه، و ترس و وحشت راه‏.»
 چگونه می توان لحظه ای از این منظر ماجرا را نگریست و در غفلت به سر برد.

کتابهاى زیر در مورد نماز توصیه مى ‏شود.
راز نماز؛ محسن قرائتى
راز نماز؛ بى ‏آزار شیرازى
پرواز در ملکوت؛ امام خمینى(ره)
از ژرفاى نماز؛ سید على خامنه ‏اى
گفتار رمضان (طنطاوى )؛ ترجمه احمد آرام
این است نقش عبادات؛ محمد باقر صدر

پی نوشتها:
[۱]. ارشاد القلوب، ج ۲، ص ۲۱۲.
[۲]. إرشاد القلوب إلى الصواب ج‏۲، ص ۲۱۸.

هفته وحدت ...

درسی از آیه قرآن درباره مبارزه منفی

دو سه نفر به جنگ تبوک نرفتند، پیغمبر اکرم (ص) به جنگ رفتند و هنگامی که برگشتند، اینها پرروئی کرده و هر سه نفر به استقبال ایشان آمدند، هنوز به آنها نرسیده بودند که حضرت به اصحاب فرمودند: کسی با اینها صحبت نکند، آنها جلو آمده و سلام کردند، پیغمبر (ص) جوابی دادند امّا دیگر با ایشان حرف نزدند، مسلمانان نیز با آنها حرف نزدند، مسلمانان به زنانشان خبر دادند که پیغمبر (ص) دستور ترک معاشرت با اینها را داده است. زنان و فرزندان نیز با آنها ترک معاشرت کردند. و به قدری زندگی بر آنان سخت شد که دیدند در شهر نمی‎توانند زندگی کنند، پس به بیابان رفتند و آنجا گریه‎‎ها و زاری‎ها کردند تا توبه‎شان قبول شد، پیغمبر به دنبال آنها فرستاد، وقتی آمدند آیه نازل شد که این آیه می‎‎گوید مبارزه منفی، بی‎اعتنائی با گناهکار بسیار مؤثر است می‎فرماید: 
«وَ عَلَى الثَّلاثَهِ الَّذِینَ خُلِّفُوا حَتَّى إِذا ضاقَتْ عَلَیْهِمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَتْ وَ ضاقَتْ عَلَیْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلاَّ إِلَیْهِ».[سوره توبه: آیه 118] 
یعنی: پیامبر بگو مبارزه منفی بسیار مفید است، آن سه نفر را که تخلّف از جنگ کردند یاد کن که کارشان به اینجا رسید، و به قدری زندگی بر ایشان مشکل شد که نَفَس در سینه‎هایشان پیچید و آنان توبه کردند و خدا توبه آنها را قبول کرد. 

این آیه شریفه به ما می‎گوید: مبارزه منفی لازم است. لذا در روایات می‎خوانیم که به شراب خوار زن ندهید،‌ و از او زن نگیرید، و یا با رباخوار و فاسد معاشرت نکنید. مثلاً یک کاسب رباخوار را اگر همه بازار با او ترک معاشرت کردند، هیچ کس از او چیزی نخرد یا به او نفروشد، طولی نمی‎کشد که درب مغازه او بسته می‎شود. 

اگر مردم با انسان گنهکار رفت و آمد نکند، دست از گناهش بر‎می‎دارد. لذا خطاب شد به شعیب پیغمبر که ای شعیب! صد هزار نفر از قوم تو را هلاک می‎کنیم. 40 هزار نفر از آنان گنهکار هستند و شصت هزار نفر از آنان خوبند. 
گفت: خدایا بدها، گناهشان دامنگیرشان است؛ امّا خوبها چه کرده‎اند؟ 
خطاب شد: به این دلیل که بدها گناه کردند، و اینها نشسته و بی‎تفاوت هستند.(کافی جلد5 ص56 )

سبب غیبت امام زمان ، خود ما هستیم !

...